शेअर मार्केट म्हणजे काय? संपूर्ण माहिती मराठीत
शेअर मार्केट हा शब्द आपण ऐकतो, पण नक्की शेअर मार्केट म्हणजे काय? त्याचा उपयोग कसा करावा? आणि ते कसे काम करते, याबद्दल अनेकांना सविस्तर माहिती नसते. या लेखात आपण शेअर मार्केटच्या संकल्पनेपासून त्याच्या कार्यप्रणालीपर्यंत संपूर्ण माहिती घेणार आहोत.
शेअर मार्केट म्हणजे काय?
शेअर मार्केट म्हणजे कंपन्यांचे शेअर्स (हिस्से) खरेदी-विक्री करण्याचे एक ठिकाण. साध्या भाषेत सांगायचे तर, मोठ्या कंपन्यांना व्यवसायासाठी भांडवल (Capital) उभे करायचे असते आणि त्या बदल्यात त्या आपल्या कंपन्यांचे शेअर्स (Company Shares) गुंतवणूकदारांना विकतात. जेव्हा एखादी व्यक्ती एखाद्या कंपनीचा शेअर विकत घेते, तेव्हा ती त्या कंपनीची भागीदार (Shareholder) होते.
शेअर मार्केटचे प्रकार
शेअर मार्केट मुख्यतः दोन प्रकारांमध्ये विभागले जाते:
१. प्राथमिक बाजार (Primary Market)
• येथे कंपन्या प्रथमच आपले शेअर्स जनतेला विकतात, याला IPO (Initial Public Offering) म्हणतात.
• नवीन कंपन्या मोठ्या गुंतवणूकदारांकडून भांडवल गोळा करण्यासाठी प्राथमिक बाजाराचा वापर करतात.
२. द्वितीयक बाजार (Secondary Market)
• जेव्हा शेअर्स बाजारात एकदा विकले जातात, त्यानंतर त्यांची खरेदी-विक्री BSE (Bombay Stock Exchange) आणि NSE (National Stock Exchange) या स्टॉक एक्स्चेंजमध्ये होते.
• येथे गुंतवणूकदार शेअर्सची खरेदी-विक्री करून नफा किंवा तोटा मिळवू शकतात.
शेअर मार्केट कसे काम करते?
शेअर मार्केट हे मागणी आणि पुरवठ्याच्या (Demand & Supply) तत्त्वावर चालते.
• जर एखाद्या कंपनीच्या शेअर्सची मागणी जास्त असेल, तर त्या शेअर्सची किंमत वाढते.
• जर शेअर्सची मागणी कमी असेल, तर त्याची किंमत कमी होते.
• यावरच गुंतवणूकदारांचे फायदे आणि तोटे अवलंबून असतात.
शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक कशी करावी?
शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी खालील गोष्टी आवश्यक असतात:
1. डिमॅट खाते (Demat Account):
• शेअर्स संग्रहीत करण्यासाठी हे खाते आवश्यक असते.
2. ट्रेडिंग खाते (Trading Account):
• शेअर्सची खरेदी-विक्री करण्यासाठी ट्रेडिंग खाते लागते.
3. स्टॉक ब्रोकर्स:
• तुम्ही शेअर्स थेट खरेदी करू शकत नाही, त्यामुळे स्टॉक ब्रोकरकडून (उदा. Zerodha, Upstox, Angel One) खरेदी करावी लागते.
4. मार्केटचे ज्ञान:
• शेअर्समध्ये पैसे गुंतवण्याआधी कंपन्यांचा अभ्यास करणे आवश्यक आहे.
शेअर मार्केटमधील प्रमुख निर्देशांक (Indexes)
शेअर मार्केटमध्ये काही निर्देशांक (Index) असतात, जे बाजाराची स्थिती दर्शवतात.
• सेन्सेक्स (SENSEX): BSE मधील टॉप 30 कंपन्यांचा निर्देशांक
• निफ्टी 50 (NIFTY 50): NSE मधील टॉप 50 कंपन्यांचा निर्देशांक
शेअर मार्केटमधून नफा कसा मिळतो?
शेअर मार्केटमधून नफा मिळवण्यासाठी दोन प्रमुख मार्ग आहेत:
1. कॅपिटल गेन (Capital Gain):
• कमी किंमतीत शेअर्स खरेदी करून जास्त किंमतीत विकल्यास नफा होतो.
2. लाभांश (Dividends):
• काही कंपन्या आपल्या नफ्याचा एक भाग गुंतवणूकदारांना लाभांश (Dividend) म्हणून देतात.
जोखीम (Risk) आणि सावधगिरी
शेअर मार्केटमध्ये नफा मिळण्याच्या संधी जशा असतात, तशी जोखीमही असते. म्हणूनच, खालील गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे:
• कोणत्याही कंपनीचे शेअर्स खरेदी करण्याआधी तिच्या आर्थिक स्थितीचा अभ्यास करावा.
• अचानक मोठी गुंतवणूक न करता थोड्या-थोड्या रकमेने सुरुवात करावी.
• दीर्घकालीन गुंतवणूक करणे जास्त फायदेशीर ठरते.
• मार्केटच्या चढ-उतारांमध्ये संयम बाळगावा.
निष्कर्ष
शेअर मार्केट हे श्रीमंत लोकांसाठी नाही, तर प्रत्येक सामान्य माणसासाठी आहे. योग्य अभ्यास, संयम आणि योग्य गुंतवणूक यामुळे कोणीही शेअर मार्केटमध्ये यशस्वी होऊ शकतो. जोखीम कमी करण्यासाठी विविध प्रकारच्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करणे फायदेशीर ठरते. शेअर मार्केट हा एक चांगला पर्याय आहे, पण त्यासाठी योग्य ज्ञान आणि संयम आवश्यक आहे.
शेअर मार्केटमध्ये पैसे कमवायचे असतील, तर संयम, योग्य नियोजन आणि सातत्याने शिक्षण घेणे गरजेचे आहे.
